Πώς αντιμετωπίζει ένας αθλητής την πίεση για απόδοση στον επαγγελματικό αθλητισμό

Το greekhandball.com ενισχύει την αρθρογραφία επιστημόνων που σχετίζονται με το άθλημα μας. Σήμερα θα παρουσιάσουμε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο της Κρίστη Μηλιόρδου, Αθλητικής Ψυχολόγου, του τμήματος χειροσφαίρισης ανδρών της ΑΕΚ.

«Δεν πρέπει να κερδίσεις αυτό το παιχνίδι» ή Πώς αντιμετωπίζει ένας αθλητής την πίεση για απόδοση στον επαγγελματικό αθλητισμό

Ο επαγγελματικός αθλητισμός είναι άκρως ανταγωνιστικός. Συναισθήματα που κυμαίνονται από ευφορία έως απογοήτευση είναι συνεχόμενα και μπορεί να αλλάξουν από στιγμή σε στιγμή. Η πίεση για την κατάκτηση τίτλων είναι πάντα εκεί, παρόλο που γίνονται προσπάθειες να αντικατασταθεί ο όρος «αποτυχία» με μια νοοτροπία ανάπτυξης και εξέλιξης. Ωστόσο, οι αθλητές αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα πίεσης, και σε ένα πλαίσιο όπου η προσθήκη του αθλητικού ψυχολόγου δεν είναι ακόμη ο κανόνας για κάθε ομάδα, μερικές φορές δεν ξέρουν πώς, πού και πότε να μοιραστούν τις ανησυχίες τους.

Ο ρόλος του αθλητικού ψυχολόγου είναι να βοηθά τους αθλητές να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους, ώστε να επιτύχουν συναισθηματική ισορροπία, να αντιμετωπίσουν το άγχος τους και να το χρησιμοποιήσουν με παραγωγικό τρόπο και να ενισχύσουν τα κίνητρά τους. Μια άλλη πτυχή της δουλειάς του είναι η διαχείριση της δυναμικής της ομάδας, η δημιουργία ενός θετικού και υποστηρικτικού περιβάλλοντος στα αποδυτήρια, αλλά και η βοήθεια σε ένα μεμονωμένο αθλητή να αντιληφθεί και να ξεπεράσει τις ατομικές προκλήσεις του. Είναι πράγματι ένας αρκετά περίπλοκος και δυναμικός ρόλος, ενώ ο αθλητικός ψυχολόγος χρειάζεται να διατηρεί συνεχώς και τη δική του συναισθηματική ισορροπία.

«Δεν πρέπει να κερδίσετε αυτό το παιχνίδι» είναι αυτό που είπα στους αθλητές μου πριν από το πιο κρίσιμο παιχνίδι της περασμένης σεζόν. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτή ήταν μάλλον μια μη αναμενόμενη συμβουλή, αλλά η ομάδα μου, με την οποία είχαμε δουλέψει όλη τη σεζόν κατάλαβε αμέσως τη λογική μου. Και ήταν όντως εξαιρετικοί.

Υπάρχει η γνωστή καμπύλη των Yerkes – Dodson που περιγράφει τη σχέση μεταξύ απόδοσης και στρες, η οποία κυμαίνεται μεταξύ πλήξης-παραγωγικού στρες και υπερβολικού στρες (burnout). Οι περισσότεροι αθλητές το γνωρίζουν. Ωστόσο, αυτό που δεν γνωρίζουν είναι πώς να φτάσουν επιτυχώς στο επίπεδο του παραγωγικού στρες.

Σε αυτό το άρθρο, θα περιγράψουμε την αντιπαραγωγική επίδραση της λέξης «πρέπει» στην αθλητική επίδοση και θα συζητήσουμε επίσης τρόπους μεγιστοποίησης της απόδοσης των αθλητών και μείωσης της ανταγωνιστικής πίεσης.

Λόγοι για τους οποίους η λέξη «πρέπει» μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αθλητικές επιδόσεις:

1. Αυξημένη πίεση και άγχος που επηρεάζει τη συγκέντρωση και εμποδίζει την απόδοση. Εξακολουθώ να θυμάμαι τον εαυτό μου να ετοιμάζω μια πολύ σημαντική παρουσίαση, και παρόλο που ήμουν θετική και σίγουρη για αυτήν, τη στιγμή που άρχισα να σκέφτομαι τη φράση «πρέπει να κάνω μια καταπληκτική παρουσίαση» ξεκίνησε το άγχος. Αυτό ακριβώς νιώθει ένας αθλητής όταν αρχίζουν να σκέφτονται τη φράση «πρέπει να παίξω όσο καλύτερα μπορώ», «πρέπει να κερδίσω».

2. Φόβος αποτυχίας: Αυτό θα μπορούσε να ξεκινήσει έχοντας πολύ υψηλές ή και μη ρεαλιστικές προσδοκίες από την απόδοσή μας. Για παράδειγμα, εάν ένας αθλητής αισθάνεται ότι «δεν πρέπει να κάνει λάθη», αυτή είναι μια μη ρεαλιστική σκέψη. Με βάση αυτές τις προσδοκίες, και όσο υψηλότερες είναι, ένας αθλητής θα μπορούσε να αρχίσει να αναπτύσσει φόβο αποτυχίας. Ο φόβος αυτός σχετίζεται με το να μην ανταποκριθεί σε αυτές τις προσδοκίες και ποια θα ήταν η συνέπεια. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι επιζήμιο για την αυτοπεποίθηση του και μπορεί πραγματικά να αυξήσει την πιθανότητα να κάνει λάθη ή να έχει χαμηλή απόδοση.

3. Όταν ένας αθλητής αρχίζει να παίζει έχοντας τη λέξη «πρέπει» στο μυαλό του, έχει μια άκαμπτη νοοτροπία και περιορισμένες επιλογές στη διαχείριση απρόβλεπτων περιστάσεων. Κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού συμβαίνουν συνεχόμενες αλλαγές είτε στο σκορ, είτε στο σύστημα που προτείνει ένας προπονητής, είτε στα συναισθήματα που βιώνουν οι αθλητές. Επομένως, μια άκαμπτη νοοτροπία είναι ένας από τα αίτια της χαμηλής απόδοσης, καθώς μειώνεται η ευελιξία και η δημιουργικότητα. Όταν ένας αθλητής έχει τη νοοτροπία του «δεν πρέπει να κάνω λάθος», αυτό πράγματι εμποδίζει την ικανότητά του να λύνει προβλήματα την ώρα του αγώνα ή να προσαρμόζει ανάλογα το παιχνίδι του.

4. Αρνητικός αυτοδιάλογος: Η επαναλαμβανόμενη χρήση του «πρέπει» μπορεί να συμβάλει στον αρνητικό αυτοδιάλογο. Παρόλο που ο θετικός αυτοδιάλογος έχει αναφερθεί ότι είναι ευεργετικός για τα επίπεδα αυτοπεποίθησης και την απόδοση των αθλητών, όταν συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο (αρνητικός αυτοδιάλογος) επηρεάζει ως δυσλειτουργικός παράγοντας. Όταν ο αθλητής έχει τη νοοτροπία του «πρέπει να πετύχω», τότε είναι πολύ πιο εύκολο για αυτόν να κάνει αρνητική αυτοκριτική, κάτι που θα οδηγήσει στη συνέχεια σε πτώση των κινήτρων του.

Η καλύτερη προσέγγιση στη βελτίωση της απόδοσης είναι η υιοθέτηση της νοοτροπίας ανάπτυξης και εξέλιξης, όπου ο αθλητής επικεντρώνεται κυρίως στην πορεία της επίτευξης ενός στόχου, αντί στον ίδιο τον στόχο. Αυτό σημαίνει εστίαση στη διαδικασία αντί στα αποτελέσματα. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι έτσι ο αθλητής δεν ενδιαφέρεται για τα αποτελέσματα, αλλά στην πραγματικότητα, είναι ακριβώς το αντίθετο. Εάν η διαδικασία εκτελεστεί με τον σωστό τρόπο και ο αθλητής παραμείνει ευέλικτος, θετικός και παρακινημένος, τότε οι πιθανότητες να κερδίσει έναν αγώνα θα είναι πολύ μεγαλύτερες.

Η υιοθέτηση μιας νοοτροπίας ανάπτυξης, η οποία εστιάζει στη συνεχή μάθηση και τη βελτίωση, μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να δουν τις προκλήσεις ως ευκαιρίες για ανάπτυξη και όχι ως απειλές. Αυτή η νοοτροπία ενθαρρύνει την ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητα, την ικανότητα, ενώ χτίζει την αυτοεκτίμηση και την αυτοαποτελεσματικότητα.



Κρίστη Μηλιόρδου
Ψυχολόγος – Γνωσιακή θεραπεύτρια
Αθλητική Ψυχολόγος
Συνεργάτης τμήματος χειροσφαίρισης ΑΕΚ