ΚΟΠΩΣΗ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΕ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΤΡΙΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥΡΝΟΥΑ ΜΕ KΑΘΗΜΕΡΙΝΟ ΑΓΩΝΑ

Του Ηλία Ζαπαρτίδη MSc Βιολογία της άσκησης
Οι προ-προκριματικές , προκριματικές και τελικές φάσεις των ομίλων στα διάφορα διεθνή τουρνουά αλλά και εδώ, στις ηλικιακές κατηγορίες, συνήθως διαρκούν τουλάχιστον 3 ημέρες και μπορεί να φθάσουν τις 10-14 σε Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια πρωταθλήματα. Τα αγωνιστικά προγράμματα ελαχιστοποιούν έτσι το διαθέσιμο χρόνο ανάπαυσης ανάμεσα στους αγώνες και μάλιστα όταν το τουρνουά διαρκεί 3 μέρες με αγώνα κάθε μέρα, ή 5-6 μέρες όπως στις τελικές ηλικιακές φάσεις, δεν υπάρχει καθόλου χρόνος για ανάκτηση – αναπλήρωση δυνάμεων.
Ένα κρίσιμο σημείο στα τουρνουά αυτά είναι η εξισορρόπηση της ανάγκης επίτευξης νίκης στους
αγώνες, με την ανάγκη να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στις αθλήτριες για να ανακτήσουν κατάλληλα τις δυνάμεις τους συνυπολογίζοντας τις ατομικές διαφορές και ανάγκες κάθε αθλήτριας ξεχωριστά. Επιπλέον, ο προπονητής πρέπει να συμβάλει στην διατήρηση της καλής κατάστασης των αθλητριών, διανέμοντας τον χρόνο συμμετοχής σε μεγαλύτερο αριθμό παικτριών στη διάρκεια του τουρνουά. Από αυτή την άποψη, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πώς η απόδοση επηρεάζεται από την αγωνιστική δραστηριότητα και τους συνεχείς αγώνες και ποιός είναι ο επαρκής χρόνος για την αποκατάσταση μετά τον αγώνα.
Σχετικά πρόσφατα, η Εθνική ομάδα γυναικών της Νορβηγίας του 2005 συμμετέχοντας σε ένα διεθνές τουρνουά 3 ημερών (που έγινε στη μέση της αγωνιστικής σεζόν του πρωταθλήματος), με αγώνα κάθε μέρα, πέρασε από ορισμένα απλά τεστ για να διαπιστωθεί η μείωση στην απόδοση. Τα αρχικά τεστ αναφοράς έγιναν 3 ημέρες πριν τους αγώνες στο καμπ προετοιμασίας, και περιελάμβαναν ισοκινητική έκταση γόνατος στις 600/s, κατακόρυφο άλμα και μέγιστη δρομική ταχύτητα στα 20 μέτρα. Κατά τη διάρκεια του τουρνουά, η ομάδα εκτέλεσε τα ίδια τεστ αμέσως πριν και αμέσως μετά από κάθε αγώνα.  Κατά τη διάρκεια του τουρνουά, οι αθλήτριες έκαναν 3 προπονήσεις, 1 προπόνηση μία μέρα πριν τον πρώτο αγώνα, 1 προπόνηση το πρωί πριν τον πρώτο αγώνα και 1 προπόνηση το πρωί πριν το δεύτερο αγώνα. Δεν έγινε προπόνηση πριν τον τρίτο αγώνα. Όλες οι προπονήσεις ήταν οι τυπικές που γίνονται πριν από αγώνες, με χαμηλή έως μέση ένταση. Τα αποτελέσματα έδειξαν σταδιακή και σημαντική μείωση της απόδοσης, σε όλες τις παραμέτρους τις φυσικής απόδοσης που μετρήθηκαν στη διάρκεια των 3 ημερών. Ειδικά πριν από τον τρίτο αγώνα, η ομάδα δεν είχε ανακτήσει τις δυνάμεις της και οι ίδιες οι αθλήτριες αισθάνονταν τα πόδια τους πάρα πολύ βαριά.                                          
Σε αυτά τα δεδομένα πρέπει να προσθέσουμε και αναφορές που αποδεικνύουν πως μετά ή κατά τη διάρκεια ενός και μόνο αγώνα χειροσφαίρισης, η δύναμη στους οπίσθιους μηριαίους και τους τετρακεφάλους μύες μειώνεται κατά 10-20%, ενώ υπάρχει και σημαντική μείωση στην ταχύτητα ρίψης της μπάλας στα πέναλτυ μεταξύ 1ου και 2ου ημιχρόνου. Η επιβάρυνση που υφίσταται ο οργανισμός κατά τη διάρκεια του αγώνα (στις γυναίκες τουλάχιστον), έχει ως αποτέλεσμα και την σημαντικότατη μείωση της ικανότητας στόχευσης όχι μόνο μεταξύ των δύο ημιχρόνων, αλλά και ανά δεκάλεπτο αγώνα, με τις μεγαλύτερες αποκλίσεις να συμβαίνουν στο τελευταίο δεκάλεπτο κάθε ημιχρόνου. Είναι φανερό πως η κόπωση μειώνει την αντίληψη των πληροφοριών από το περιβάλον, και αδυνατίζει την προσοχή στον εστιασμένο στόχο, που σε συνδυασμό με την επιβάρυνση του κινητικού μηχανισμού επιφέρει ελάττωση της απόδοσης στην ευστοχία. Επιπλέον, έχει αποδειχτεί ότι προς το τέλος του δευτέρου ημιχρόνου, λόγω της αγωνιστικής επιβάρυνσης, το κινητικό προτυπο της ρίψης αλλάζει, σε μία προσπάθεια του μυοσκελετικού μηχανισμού να προφυλάξει τις αρθρώσεις του ώμου και του αγκώνα.
Το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ανάκαμψη των αθλητριών, υποδηλώνει πως ορισμένες από τις μεταβολικές αλλαγές που συμμετέχουν στη μειωμένη μυική λειτουργία (μείωση pH, μείωση φωσφοκρεατίνης, και αύξηση της συγκέντρωσης φωσφορικού άλατος), δεν πρέπει να αποτελούν τον κύριο παράγοντα για τη μείωση της απόδοσης, καθώς οι αλλαγές αυτές ανακάμπτουν μέσα σε ελάχιστα λεπτά ύστερα από την έντονη μυική δραστηριότητα. Αυτό που ενδεχομένως συμβαίνει είναι οι δομικές αλλαγές στην παραγωγή ισχύος ή στο μηχανισμό μετάδοσης της ισχύος, καθώς έχουν αργές διαδικασίες ανάκτησης, και επειδή η φύση του παιχνιδιού της χειροσφαίρισης περιέχει επαναλαμβανόμενες ενέργειες με μεγάλη δύναμη έκκεντρων συστολών.
Για να αντιμετωπισθεί ο ανεπαρκής χρόνος ανάκαμψης που προκαλείται από την ένταση και την συχνότητα των αγώνων, πρέπει κατά τη διάρκεια του κάθε αγώνα να διανέμεται ο χρόνος συμμετοχής μεταξύ μεγαλύτερου αριθμού παικτών, προκειμένου να μειωθεί η ατομική φυσική φόρτιση και επομένως και ο απαραίτητος χρόνος αποκατάστασης. Επιπροσθέτως, η άριστη φυσική κατάσταση είναι προφανέστατα ο βασικός παράγοντας που κάνει μεμονομένους παίκτες –τριες λιγότερο ευάλωτους στο είδος της κόπωσης που παρατηρείται μετά από τον αγώνα. Ως εκ τούτου, εκτός της συνήθους τεχνικοτακτικής προπόνησης, οι αθλητές μπορούν να επωφεληθούν από συγκεκριμένες δραστηριότητες πολύ υψηλής έντασης (μέγιστη ταχύτητα, άλματα, ρίψεις), καθώς δυναμικές ασκήσεις έκκεντρης φύσης δείχνουν να μειώνουν σε σημαντικό βαθμό τις μυικές μικροβλάβες και ρήξεις, μετά από δραστηριότητες υψηλής έντασης. Επιπλέον, οι αθλητές και οι αθλήτριες, θα πρέπει να εξειδικεύονται τόσο στην επίτευξη μέγιστης ταχύτητας στη ρίψη της μπάλας, όσο και στην ακρίβεια στις ρίψεις. Καθώς η ικανότητα στόχευσης μειώνεται στη διάρκεια του αγώνα, δεξιότητες στόχευσης πρέπει να προπονούνται και κάτω από συνθήκες επιβάρυνσης του οργανισμού.
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Clarkson, P. & Sayers, S. (1999). Can J Appl Physiol, 24, 234-248.
Fábrica, G., et al. (2008). Int J Perf Anal Sport, 8(1), 56-67.
Ronglan, T., et al. (2006). Scand J Med Sci Sports, 16, 267-273.
Zapartidis, I., et al. (2007). J Sports Med Phys Fitness, 47, 169-178.
Zebris, M., et al. (2003). 8th annual congress of the ECSS, Salzburg, Austria.